4.1. Οι πρωτογενείς παράγοντες της προσωπικότητας

Ο Αμερικανός ψυχολόγος Κάτελλ διακρίνει 16 πρωτογενείς παράγοντες της προσωπικότητας, δηλ. τις βασικές διαστάσεις που είναι κοινές σε όλα τα άτομα, οι οποίες είναι οι εξής:

α) Κυκλοθυμία – Σχιζοθυμία

β) Γενική ευφυΐα – Χαμηλή νοημοσύνη

γ) Συναισθηματική σταθερότητα, ισχυρό Εγώ – Συναισθηματική αστάθεια

δ) Κυριαρχία, επιβολή – Υποταγή

ε) Αυθορμησία – Περίσκεψη

στ) Ισχυρός χαρακτήρας, ισχυρό Υπερεγώ – Απουσία εσωτερικού ελέγχου

ζ) Τυχοδιωκτισμός – Ατολμία, επιφυλακτικότητα

η) Συναισθηματική υπερευαισθησία – Ψυχρότητα

θ) Ιδιογνωμοσύνη – Ψυχική άνεση

ι) Αυτισμός, αδιαφορία για πρακτικά θέματα – Κοινωνικότητα

ια) Αγχίνοια – Αφέλεια

ιβ) Τάση για ενοχή, αγχώδης ανασφάλεια – Αυτοπεποίθηση, σιγουριά

ιγ) Ριζοσπαστικότητα – Συντηρητισμός

ιδ) Αυτάρκεια – Εξάρτηση

ιε) Κοινωνική υπερευαισθησία – Κοινωνική αδιαφορία

ιστ) Υπερένταση – Ψυχική ηρεμία

4.2. Οι διαστάσεις στην δομή της προσωπικότητας

Ο Αμερικανός ψυχολόγος Γκύλφορντ διακρίνει 10 διαστάσεις στην δομή της προσωπικότητας, οι οποίες είναι οι εξής:

α) Ενεργητικότητα – Νωθρότητα (δραστήριος / αποτελεσματικός / ακούραστος / σφριγηλός – αργός / αναβλητικός / αναποτελεσματικός)

β) Κυριαρχία – Υποταγή (αρχηγικός / ρητορικός / πειστικός – υποτακτικός / διστακτικός / αποφεύγει να φαίνεται)

γ) Αρρενωπότητα – Θηλυκότητα (ανδροπρεπής / σκληρός / άφοβος / πείσμων – θηλυπρεπής / ρομαντικός / έμφοβος / συναισθηματικά εκδηλωτικός)

δ) Κοινωνικότητα – Τάση απομόνωσης (με πολλούς φίλους / με επιδίωξη επαφών – με ελάχιστους φίλους / ντροπαλός)

ε) Συναισθηματική σταθερότητα – Κυκλοθυμία (νηφάλιος / αισιόδοξος / ψύχραιμος – με συναισθηματικές μεταπτώσεις / απαισιόδοξος / ονειροπόλος / ανήσυχος / ενοχικός)

στ) Αντικειμενικότητα – Υποκειμενικότητα (αμερόληπτος / ορθολογικός / χοντρόπετσος – υπερευαίσθητος / εγωκεντρικός / καχύποπτος / στερεοτυπικός)

ζ) Στοχαστικότητα – Επιπολαιότητα (διασκεπτικός / νουνεχής / λογικός – χωρίς εμβάθυνση σκέψης / παρορμητικός)

η) Φιλικότητα – Εχθρικότητα (προσηνής / ανεκτικός / ανταποδοτικός – φιλόδικος / αρνητικός / επιθετικός / επικριτικός)

θ) Αυτοσυγκράτηση – Παρορμητικότητα (μετρημένος / προσεκτικός / επιμελής / επίμονος – ανέμελος / ενστικτώδης / θορυβώδης)

ι) Θετικές προσωπικές σχέσεις – Αρνητικές προσωπικές σχέσεις (ανεκτικός / με πίστη στην αξία των κοινωνικών θεσμών – βρίσκει όλο λάθη / επικρίνει τους θεσμούς / καχύποπτος / μοιρολάτρης)