4. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ


4.1. Οι πρωτογενείς παράγοντες της προσωπικότητας

 
 Ο Αμερικανός ψυχολόγος Κάτελλ διακρίνει 16 πρωτογενείς παράγοντες της προσωπικότητας, δηλ. τις βασικές διαστάσεις που είναι κοινές σε όλα τα άτομα, οι οποίες είναι οι εξής:
α) ΚυκλοθυμίαΣχιζοθυμία
β) Γενική ευφυΐαΧαμηλή νοημοσύνη
γ) Συναισθηματική σταθερότητα, ισχυρό Εγώ – Συναισθηματική αστάθεια
δ) Κυριαρχία, επιβολή – Υποταγή
ε) ΑυθορμησίαΠερίσκεψη
στ) Ισχυρός χαρακτήρας, ισχυρό Υπερεγώ – Απουσία εσωτερικού ελέγχου
ζ) ΤυχοδιωκτισμόςΑτολμία, επιφυλακτικότητα
η) Συναισθηματική υπερευαισθησίαΨυχρότητα
θ) ΙδιογνωμοσύνηΨυχική άνεση
ι) Αυτισμός, αδιαφορία για πρακτικά θέματα – Κοινωνικότητα
ια) ΑγχίνοιαΑφέλεια
ιβ) Τάση για ενοχή, αγχώδης ανασφάλεια – Αυτοπεποίθηση, σιγουριά
ιγ) ΡιζοσπαστικότηταΣυντηρητισμός
ιδ) ΑυτάρκειαΕξάρτηση
ιε) Κοινωνική υπερευαισθησίαΚοινωνική αδιαφορία
ιστ) ΥπερέντασηΨυχική ηρεμία

4.2. Οι διαστάσεις στην δομή της προσωπικότητας



 Ο Αμερικανός ψυχολόγος Γκύλφορντ διακρίνει 10 διαστάσεις στην δομή της προσωπικότητας, οι οποίες είναι οι εξής:
α) ΕνεργητικότηταΝωθρότητα (δραστήριος / αποτελεσματικός / ακούραστος / σφριγηλός  – αργός / αναβλητικός / αναποτελεσματικός)
β) ΚυριαρχίαΥποταγή (αρχηγικός / ρητορικός / πειστικός – υποτακτικός / διστακτικός / αποφεύγει να φαίνεται)
γ) ΑρρενωπότηταΘηλυκότητα (ανδροπρεπής / σκληρός / άφοβος / πείσμων – θηλυπρεπής / ρομαντικός / έμφοβος / συναισθηματικά εκδηλωτικός)
δ) ΚοινωνικότηταΤάση απομόνωσης (με πολλούς φίλους / με επιδίωξη επαφών – με ελάχιστους φίλους / ντροπαλός)
ε) Συναισθηματική σταθερότηταΚυκλοθυμία (νηφάλιος / αισιόδοξος / ψύχραιμος – με συναισθηματικές μεταπτώσεις / απαισιόδοξος / ονειροπόλος / ανήσυχος / ενοχικός)
στ) ΑντικειμενικότηταΥποκειμενικότητα (αμερόληπτος / ορθολογικός / χοντρόπετσος – υπερευαίσθητος / εγωκεντρικός / καχύποπτος / στερεοτυπικός)
ζ) ΣτοχαστικότηταΕπιπολαιότητα (διασκεπτικός / νουνεχής / λογικός – χωρίς εμβάθυνση σκέψης / παρορμητικός)
η) ΦιλικότηταΕχθρικότητα (προσηνής / ανεκτικός / ανταποδοτικός – φιλόδικος / αρνητικός / επιθετικός / επικριτικός)
θ) ΑυτοσυγκράτησηΠαρορμητικότητα (μετρημένος / προσεκτικός / επιμελής / επίμονος – ανέμελος / ενστικτώδης / θορυβώδης)
ι) Θετικές προσωπικές σχέσειςΑρνητικές προσωπικές σχέσεις (ανεκτικός / με πίστη στην αξία των κοινωνικών θεσμών – βρίσκει όλο λάθη / επικρίνει τους θεσμούς / καχύποπτος / μοιρολάτρης)

4.3. Ιεραρχική οργάνωση της προσωπικότητας



 Ο Άγγλος ψυχολόγος Έυσενκ διακρίνει 4 επίπεδα στην δομή της προσωπικότητας, τα οποία είναι τα εξής:
α) τους 3 γενικούς τύπους προσωπικότητας:
i) εξωστρεφής – εσωστρεφής,
ii) νευρωσικός – μη νευρωσικός,
iii) ψυχωσικός – μη ψυχωσικός,
β) Κάθε τύπος προσωπικότητας περιέχει μερικά σύνδρομα συμπεριφοράς,
γ) Κάθε σύνδρομο περιέχει μερικές καθ’ έξιν αντιδράσεις,
δ) Κάθε αντίδραση περιλαμβάνει μερικές εξειδικευμένες αντιδράσεις.
Η ιεραρχική περιγραφή της προσωπικότητας απεικονίζεται παραστατικά στον ακόλουθο πίνακα: